- तुलमान गुरुङ
चितवन । तमू प्ये ल्हु संघ चितवनले मङ्गलबार ट्हो त्हेँ पर्व मनाएको छ । गाउँघरको रक्षाका लागि मनाइने यस पर्व लोप हुने अवस्थामा पुगेपछि संरक्षण गर्ने उद्देश्यले मनाइएको तमू प्ये ल्हु संघ चितवनले जनाएको छ।
गुरूङ समुदायमा पुस्तौँदेखि चलिआएको रीत प्राविधिक युगको आगमनसँगै बसाइँसराइका कारण हराउने अवस्थामा आइपुगेपछि पुस्तान्तरणमा समस्या नहोस् भनेर हरेक वर्ष मनाउने गरिएको तमू प्ये ल्हु संघ चितवनका अध्यक्ष विक्रम च्हम्रु तमूले जानकारी दिए।
पुरानो चलनअनुसार कात्तिक र चैत महिनाको पहिलो अथवा अन्तिम मङ्गलबार ट्हो त्हेँ पर्व मनाउने गरिन्छ । गुरूङ समुदायमा गाउँमा पसेको दुष्ट अथवा राक्षसलाई घ्याप्री तथा पच्यु (पुरोहित)ले तन्त्रमन्त्र गरेर झ्याली र ढ्याङ्ग्रो बजाएर लखेटेपछि गाउँमा शान्ति मिल्ने विश्वास गरिन्छ। सोहीअनुसार चितवन जिल्लामा पनि गुरूङ समुदायको बसोवास रहेका स्थानहरुमा पर्व मनाउने गरिएको अध्यक्ष तमूले बताए।
तर, नयाँ पुस्तामा ट्हो त्हेँबारे कम जानकारी भएको हुँदा पुरानै पुस्ताले यसको संरक्षण गर्दै आएको छ । तमू प्ये ल्हु संघ भरतपुर–१५ को इकाइ समिति र कुखे माङी क्होइबो सूर्यनगरको व्यवस्थापनमा यसवर्षको ट्हो त्हेँ मनाएको हो । ‘हामी हरेक पर्व फरक–फरक इकाइमा गएर ट्हो त्हेँ मनाउने गर्छौं’, उनले भने, ‘इकाइ–इकाइमा गएर पर्व मनाउँदा गुरूङ जातिले मनाउने सांस्कृतिक पर्वबारे धेरैले ज्ञान प्राप्त गर्न सकिन्छ।’
पच्यु इन्द्रबहादुर क्रोम्छेँ तमूका अनुसार पहिले पहिले ट्हो त्हेँ पर्व गुरूङहरुको सहभागितामा मात्रै मनाउने प्रचलन थियो। तर, अहिले पुरूष र महिला सबैको उपस्थितिमा मनाउने कार्यको विकास भएको छ। ‘उहिले पुरूषहरुको मात्रै उपस्थितिमा रातको समयमा मनाउने चलन थियो’, उनले भने, ‘पुरूषहरु मात्रै हुने कार्यक्रममा असभ्य भाषाको प्रयोग गरेर गाउँमा लुकेको राक्षस लखेट्ने चलन थियो । तर, अहिले समयक्रमअनुसार प्रचलन फेरिँदै गएको छ।’
पहिले पहिले गुरूङ समुदायको बसोवास रहेका हरेक गाउँको चारतिरै माने हुन्थ्यो। गाउँ छिरेको राक्षसलाई लखेटेर त्यही मानेमा थुनिदिने विश्वास गरिन्थ्यो। तर, पछिल्लो समय गाउँबाट बजार झर्ने क्रम बढेसँगै सबै जातिको सामूहिक बसोवास रहने हुँदा माने निर्माण गर्न छाडेको उनले बताए। वर्षमा एकपटकमात्रै ट्हो त्हेँ पर्व मनाउँदा वर्षभरि गाउँमा सुख, शान्ति छाउने विश्वास गरिन्छ।
‘मानव जगत्मात्रै नभई हरेक प्राणी जगत्को भलोका लागि पनि यो पर्वले विशेष अर्थ राख्ने गर्दछ’, उनले भने, ‘घरमा पालिने हरेक जीवजनावरको रक्षाका लागि पनि ट्हो त्हेँ पर्वले महत्त्व राख्ने विश्वास छ।’
मङ्गलबार भरतपुर–१५ स्थित सूर्यनगर तथा कान्छीचोकआसपासका गुरूङहरुले गाउँ परिक्रमा गरेका थिए। बिहान ढ्याङ्ग्रो र झ्याली बजाउँदै गाउँको रखबार गर्न चोक–चोकमा पूजा गर्दै निकालिएको शोभायात्रा कुखे माङी क्होइबोमा आएपछि औपचारिक कार्यक्रममा परिणत भएको थियो । दिनभरि भएको औपचारिक कार्यक्रममा तमू समुदायले मनाउने सांस्कृतिक पर्वको आवश्यकता, महत्त्व संरक्षणबारे चर्चा गरिएको थियो।
